می‌خوام بعضی شایعات گسترده‌شده در ایران رو در این پست فهرست کنم. تعداد این شایعات زیاده و تلاش کردم تنها معروف‌ترین‌هاشون رو بنویسم یا حداقل بهشون اشاره‌ای داشته باشم. بعضی از این شایعات ممکنه تاثیر مستقیم روی رفتار و عادت‌های مردم داشته باشه. امیدوارم بتونم در طول زمان این فهرست رو بهتر کنم.
پیش از همه چیز یک توصیه یک خطی بکنم: اگر به دنبال مطالب علمی هستید، به وب‌سایت‌های فارسی اعتماد نکنید.
توجه: اگر بیماری‌ای دارید، نکات پزشکی این مقاله را نادیده بگیرید و تنها حرف پزشکتان گوش کنید
شعر «بسی رنج بردم در این سال سی» از فردوسی نیست
این از شایعاتیه که متاسفانه کتاب درسی مدرسه به خوردمون داده. من در خوندن شاهنامه در به در به دنبال این بیت می‌گشتم که به نوعی معروف‌ترین بیت شاهنامه هست! ولی نبود. این بیت احتمالاً توسط دیگران در هجونامه‌ای نوشته شده و بعد به فردوسی نسبت داده شده. اگه شما فکر می‌کنین که این بیت از فردوسی هست یک شاهنامه معتبر بیارین و این بیت رو توش بهم نشون بدین.
این تنها شعر جعلی مدرسه نیست. کتاب درسی دو بیت «من از روییدن خار سر دیوار دانستم...» و «دود اگر بالا نشیند کسر شأن شعله نیست...» رو هم به صائب تبریزی نسبت داده بود که جفتشون از اون نیستن. در این باره در پست جملات جعلی نوشتم.
بر سردر سازمان ملل شعر «بنی آدم اعضا یک دیگرند» قرار ندارد
این شایعه رو هم تا جایی که یادمه در کتاب درسی ابتدایی خوندم! این شعر در سردر سازمان ملل وجود نداره. منشاء شایعه درست مشخص نیست، خبرگزاری ایسنا نوشته: «احتمالا در سال‌های ابتدایی افتتاح سازمان ملل، در نمایشگاهی عمومی از طرف ایران لوحی با این مضمون در آن‌جا نصب شده و احتمالا در مدت کوتاهی برداشته شده باشد و همین باعث شده در طول چند دهه، این اشتباه شگفت‌آور در دهان همه‌ی نویسندگان، سخنرانان و مردم کوچه بازار بچرخد».
شایعات از چیزهای ساده‌ای به یک واقعیت در جامعه تبدیل می‌شن. مثلاً امین حیایی در فیلم مهمان (1385) در دیالوگ دقیقه ۳۱ به شوخی گفت: «اُسکل اسم پرنده‌ایه که سرتاسر سال دونه جمع میکنه، قایم میکنه، بعد یادش می‌ره کجا قایمش کرده». این شوخی جدی گرفته شد و به سرعت پخش شد و شاید تا امروز هم خیلی‌ها باورش داشته باشن ولی هیچ پرنده‌ای به این نام وجود نداره و اسکل به احتمال زیاد تادیب شده فحش دیگریست.
خوردن هویج چشم‌ها را قوی نمی‌کند
این شایعه منشا جالبی داره. ارتش بریتانیا در جنگ جهانی دوم دست‌گاه رادار رو اختراع کرد و این اختراع در اون زمان محرمانه بود، پس برای گم‌راه کردن ارتش آلمان دروغی رو به صورت گسترده منتشر کرد که هویج بینایی رو بهبود می‌ده و خلبانان انگلیسی با خوردن مقدار زیادی هویج در شب بهتر می‌بینن. همین دروغ در جهان پخش میشه و به پدربزرگ‌های ما می‌رسه و از اون به مادرانمون و بعد به ما.
گرچه در هویج ویتامین آ هست که نبودنش به بینایی ضربه می‌زنه، ولی زیادتر شدنش به شما چشم عقاب نمی‌ده. در ضمن ویتامین آ در میوه‌های دیگه هم هست پس برای بهتر دیدن هویج نخورین که کارساز نیست.
درباره خاصیت فوق‌العاده مواد غذایی اگر چیزی رو از منابع علمی نخوندین و از ننه بابا شنیدین بهتره یک بازنگری بهشون بکنین. مثلاً اسفناج منبع خوبی برای آهن نیست. در بچگی شعری داشتیم «شیر مایعی مفیده، مانند برف سفیده» ولی محققان هنوز مطمئن نیستن شیر برای انسان بالغ مفید باشه چون ضررهای زیادی هم داره.
خوردن آب هنگام غذا مشکل‌ساز نیست
از بچگی مادرم من رو از خوردن آب بین و بعد از غذا منع کرده چون به گفته خودش «دکترهای تغذیه میگن نباید خورد». این تفکر تداخل هاضمه با خوردن آب سر غذا رو جاهای دیگه‌ای هم دیدم. این شایعه درست نیست و آب خوردن مشکلی با غذا نداره.
اگر این نبایدها رو از جاهای غیرعلمی شنیدید بازنگریشون بکنید. مثلاً تِرِق کردن انگشت‌ها آرتروز نمی‌یاره. یادمه زمانی که تو دانشگاه دوستی بهم گفت که نباید ماهی رو با ماست بخورم خندم گرفت چون من شمالی هستم و ما گاهی هفته‌ای پنج وعده هم ماهی داشتیم. طرف ما (بر خلاف طرف اونا) ماهی و ماست یک باید هست، حتی چیزی به نام ماست‌پلو داریم که با ماهی می‌خوریم و اگه خوردن این دو با هم مشکل فاجعه‌باری داشت حتما طی قرن‌ها ماهی‌خوری فهمیده بودیم. و این کار مشکلی نداره و دوست من در یک نباید شایعه‌گونه بود.
خودارضایی خطری ندارد و بینایی را کم نمی‌کند
این هم از شایعاته عجیبه! خودارضایی تاثیری رو بینایی نداره و دلیل عینکی بودنتون نیست. جوک‌ها و کلیشه‌های طنز رو جدی نگیرین. برای بدن تفاوت خودارضایی و آمیزش زن و مرد طوری نیست که در یکی چشم‌هاتون رو ضعیف کنه! طبق وبسایت healthline:
خودارضایی عملی طبیعی و امن است. برخلاف شایعات، هیچ عوارض فیزیکی‌ای برای خودارضایی نیست.
تنها نگرانی‌ای که برای خودارضایی یاد شده اعتیاد به اونه در بین پزشکان هنوز اختلافه که چنین اعتیادی اصلا وجود داره یا نه. اعتیاد در خودارضایی به معنی اینه که انقدر زمان صرف این کار بکنید که از رفتن به مدرسه، ملاقات کاری یا بقیه زندگی عقب بمونید. در غیر این صورت اعتیادی ندارید. حتی اگر چندین بار در روز باشه باز هم بی‌مشکله.
ریاضی انیشتین در مدرسه بد نبود
شایعات درباره انیشتین بسیار زیاده. انیشتین نقش پررنگی در ساخت بمب اتم نداشته، در ضمن انیشتین راست دست بوده نه چپ دست. اما یکی از پررنگ‌ترین شایعاتی که هست اینه که انیشتین در مدرسه خنگ بوده. این طور نیست. انیشتین از کودکی بسیار در ریاضی پر استعداد بوده و در پانزده‌سالگی دیفرانسیل و انتگرال رو یاد گرفته بود و از بااستعدادترین‌ها در آزمون‌های ریاضی بود.
داستان‌هایی که درباره خدایی مشاهیر گفته میشه بسیاریش دروغه. تقریباً داستانی دربارهٔ ادیسون نخوندم که راست بوده باشه. بهتره اگه داستان عجیب و سخت‌باوری درباره مشاهیر شنیدین بار دیگه در منابع معتبر چکش کنین. یا اگه فکر می‌کنین که دکتر حسابی واقعاً یک فیزیکدان برجسته یا حتی یک فیزیکدان متوسط رو به پایین بوده ، احتملاً بهتره سری به مقالاتش بزنین تا بدونین اسیر شایعات و قهرمان‌سازی‌ها بودید.
در نهایت می‌خوام باز به توصیه یک خطی اول مقاله برگردم. من محیط وب فارسی رو برای اطلاعات علمی جای مناسبی نمیدونم چون نهادهای علمی معتبر ما تا حالا علاقه چندانی به انتشار گسترده مطالبشون در اینترنت نداشتن. زمان جست‌و‌جو مطالب علمی به جای وبسایت نهادهای پزشکی معتبر به مثلاً خبرگزاری فلان می‌خوردم. نوشته‌هاشون درست و علمی نبود و به شدت توصیه میکنم با دید شک به مقالات روزنامه‌های داخلی نگاه کنید*. اگر می‌خواید یک مطلب مثلاً درباره آرتروز گردن پیداکنید تمام سعیتون رو بکنید که از سایت تخصصی پزشکی باشه نه یک خبرگزاری.
در مرام‌نامه‌های ویکی‌پدیا صفحه‌ای هست که منبع معتبر رو از دید خودش توضیح داده. توصیه میکنم بخونیدش و امیدوارم روزی برسه که وب فارسی هم پر از منابع معتبر علمی بشه.
پ.ن*: خیلی از این مقالات رو از دید دکتر فلانی نوشتن که از طرف یک نهاد نبود. یک دکتر یک آدمه، می‌تونه کم‌سواد، خرافاتی یا احمق باشه. خود این دکتر برای حرف‌هاش باید منبعی از یک نهاد معتبر علمی یا سازمانی تحقیقاتی یا دست کم یک تحقیق معتبر داشته باشه. پس منبع زمانی معتبره که از یک نهاد و پژوهش‌گاه معتبر باشه (مثل who). نظر دکتر فلانی پشت کوچمون اهمیتی نداره! (جالبه که معتبرترین فرد یعنی لینوس پاولینگ یک بار نظر (تئوری) شخصی خودش رو درباره تاثیر ویتامین c روی سرماخوردگی گفت (بی‌پژوهش)، این نظر به یک شایعه جهانی تبدیل شد و الان بعضی مردم فکر میکنن ویتامین c زمان سرماخوردگی معجزه میکنه در حالی که درست نیست.)
