واژه‌های عربی با ریشه ایرانی

من حدود یک سال پیش پستی با عنوان «واژگان عربی با ریشه فارسی، یا وام‌واژهای دروغین؟» نوشته بودم که در اون تعدادی واژه عربی که ادعا می‌شد ریششون فارسیه رو رد کردم. اون پستم در حقیقت نقدی بود به جریانی شبه پان‌فارس که با ریشه‌شناسی‌های عامیانه، ریشه خیلی از واژه‌ها رو فارسی می‌دید در حالی که نبودن. اما متاسفانه بعد یک سال، بارها دیدم اون پست داره به جریان نادرست دیگه‌ای، یعنی پان‌عربی کمک می‌کنه! افرادی بودن که با ارجاع به اون پست می‌خواستن صفحه ویکی‌پدیای فهرست واژه‌های عربی با ریشه فارسی رو پاک کنن؛ صفحه‌ای که خود من ایجاد کنندش هستم! پس باید این پست رو می‌نوشتم تا بهشون بفهمونم من منظورم این نیست که عربی هیچ وام‌واژه‌ای از فارسی نداره.

در این که عربی امروز پره از واژه‌های فارسی شکی نیست. کسی نمی‌تونه ادعا کنه واژه کهرباء به عنوان واژه اصلی برای «برق» در عربی، فارسی نیست. یا امیدوارم قبول داشته باشین واژه استاذ عربی از استاد فارسی اومده. ولی من تو این مقاله نه به دنبال عربی امروزی، بلکه می‌خوام تنها به واژه‌های بسیار معروف عربی فصیح بپردازم.

از اون جایی میزان شک‌گرایی بعضی از شماها رو درک کردم، تلاش می‌کنم برای تک‌تک ادعاهام تو این مقاله منبع بذارم. نه‌تنها منابع آکادمیک می‌ذارم، بلکه با توجه به ذهنیتی که از بعضیتون دیدم قول می‌دم از هیچ ایرانی‌ای منبع نذارم. پس حتی اگه فهمیدین پدرجد یکی از نویسنده‌های منابع من ایرانی‌ هستن بهم بگین عوضش کنم که بعدا نشنوم اینا پان‌فارس بودن و فلان!

در این نوشته عدوپ مخفف «عکس در واژه‌نامه پهلوی» هست که به فرهنگ پهلوی هنریک ساموئل اشاره داره. و عمزچ مخفف «عکس مقاله جانی چونگ» که منظور این مقاله  هست.


دین

بله بله بله! دین یک واژه کاملاً فارسی و کهن ایرانیه (عدوپ) این واژه پهلوی تغییر یافته واژه اوستایی دَئِنا هست که در گاتاها، کهن‌ترین بخش اوستا بارها اومده (عکس). در مقاله چونگ گفته شده که واژه عربی دین از فارسی گرفته شده (عمزچ).

سراج

واژه عربی سراج به معنای چراغ یا روشنایی‌ده، از واژه چراغ فارسی اومده. در همون مقاله گفته شده (عمزچ).

ازل

در پهلوی واژه اَسَر به معنای بی‌آغاز وجود داشت (عدوپ). پیش‌وند «اَ» در پهلوی منفی کننده بود. یعنی اَسر می‌شد بی‌سر که یعنی بدون آغاز. عربی واژه اسر رو از فارسی گرفت و به ازل تغییر داد. در همون عدوپ فارسی بودن این واژه نوشته شده.

فردوس

این رو دیگه باید توضیح بدم از پردیس فارسی می‌یاد؟ (عمزچ)

زمان

زمان یه واژه کاملاً فارسیه (عدوپ). زمان در اصل از خدایان ایرانی‌ بوده. زروان خدای زمان، ریشه این واژه هست که در فارسی امروز اسمش به زمان تغییر یافته. این که ریشه واژه زمان عربی از فارسی به صورت مستقیم گرفته شده یا نه موضوع خیلی پیچیده و بحث‌برانگیزی داره. برای اطلاعات بیشتر این مقاله رو بخونین.


این که دو کشور در همسایگی هم بوده باشن و هیچ اثری بر زبان هم نگذاشته باشن به خودی خود ادعای عجیبیه؛ ولی این که یک منطقه قرن‌ها در جوار یک امپراتوری بوده باشه و هیچ تاثیری از زبانش نگرفته باشه از مضحک‌ترین حرف‌هاست.

موارد زیاد دیگه‌ای هم هست که من بهشون نپرداختم. مثلاً دهخدا گفته که ادب در اصل فارسیه؛ یا عمید گفته هندسه عربی از اندازه فارسی اومده. می‌تونید به مدخل کلمات فارسی قرآن در ویکی‌فقه هم نگاه کنید.

افسانه زبان پاک و خالص عربی یک ادعای خنده‌داره! هر چیزی که شنیدین یا تو بچگی به خوردتون دادن رو باور نکنین. این مقاله هم تنها چند مثال از وام‌واژه‌های فارسی عربی بود، در حالی که عربی کلی واژه از زبان‌های دیگه مانند رومی و لاتین گرفته (مثلاً تلاش کنین ریشه صراط رو در بیارین).

آواتار
۱۳ ژانویه ۱۱:۴۲ هلن پراسپرو
صراط ممکنه از... straight انگلیسی گرفته شده باشه؟
فقط حدس زدم... مطمئن نیستم اصلا ": )
آفرین نزدیک شدی ولی درست نیست.
تا حالا اسم فیلم ایتالیایی La Strada رو شنیدی؟ صراط و Strada هم‌ریشه هستن با هم. یعنی جدشون یک واژه هست.
آواتار
حالا من نمیدونم مثلاً گیرم که یک چند تا کلمه‌ای از فارسی وارد عربی شده یا برعکس (که کاملاً طبیعیه)، از این پان‌زبان‌ها چی حاصل میشه؟
مگه دوران نژادپرستیه؟؟ یا زبان چیزیه که بشه به زور به خورد یک عالمه گویش‌ور(؟) داد؟
خلاصه که قابل درک نیست این جریان‌ها
تا جایی که دیدم، پان‌‌عربی‌ها که به خالص بودن زبان باور داشتن دلیلشون مذهبی بود. یعنی این که عربی فصیح وام‌واژه داشته باشه با باورهاشون هم‌سو نبود.
آواتار
سلام.
یادمه زیر همون پستت، اشاره کردم به واژگان فارسی قرآن و دیدم که لینک گذاشتی.
طبق اسناد تاریخی، اصلا قواعد زبان عربی رو هم ایرانی ها وضع کردن ولی شرایطی شده که این اشتباهات و ادعاها، پیش اومده.
آره یادمه اشاره کرده بود، مرسی.
حس می‌کنم این دعواهای زبانی و پان‌بازی‌ها در دنیای مدرن درست شده. امیدوارم تموم بشه چون خیلی ادعاهای خنده‌داری می‌کنن.
آواتار
@حسنا
در پاسخ به خانم حسنا باید بگم که بله میشه
در همین ایران عزیز! از 100سال پیش تا به حال فارسی از هر لحاظ و جهتی که دلتون بخواد چه زبان ش چه فرهنگ ش (آن هم نه فرهنگ و زبان درست و واقعی که بخش قابل توجه ش تحریفی و دزدی هست)
به خورد چندین میلیون غیرفارس ایرانی داده شده که حتی اجازه ی یک ساعت تحصیل رسمی به زبان مادری خودشان را ندارند.
و بسیاری تحریفات از لحاظ زبانی فرهنگی و تاریخی به نفع فارسی و به ضرر سایر زبان های موجود در ایران به خورد ما داده شده تا حدی که تشخیص درست از غلط را بینهایت سخت کرده.و همین تشخیص غلط زمینه رو برای فعالیت برخی پان ها و افراطی ها آماده که چه عرض کنم گل و بلبل کرده!!


این که این جریان ها قابل درک نیستند
بخش اعظمی از این جریان های داخل ایران از جمله پان عربی حاصل همین به زور به خورد دادن فرهنگ و زبان فارسی و تحقیر تمام نشدنی اعراب ایرانی هست.
البته من نمی گم که پان عرب ها به خاطر اجبار فرهنگ و زبان تحریفی مجوز دارند هرکاری دلشون خواست بکنند
ولی خب به قول بزرگی هر معلولی علتی دارد و علت بخش زیادی از افراط ها هم در تحقیر و زورگویی هست.
به امید روزی که نه حرف زوری باشه نه حرف غیر علمی!!
و همه ما به حقوق فرهنگی مدنی خودمون و مطالب علمی غیرتحریفی(مثل همین پست آقا پیمان) دسترسی داشته باشیم.
آواتار
۲۳ ژانویه ۱۱:۴۶ حبیب آذرگشسب
سلام
راستش هیچ‌وقت زیاد به اینکه چه کلمه‌ای عربی یا فارسیه توجه نکردم. حداقل این رو میدونم که یادگیری هر زبانی جذابیت خودش رو داره و تمام زبان‌ها بر هم تاثیر میذارن.
پس اینکه واژه‌های عربی داخل فارسی زیاد باشن و واژه‌های فارسی داخل عربی چیز منطقی‌ای هست.
در هر صورت امیدوارم چنین افکاری که گفتید(مثلا میگن عربی خالصه) ریشه کن شه. بحث دیگه نباید سر این زبان و اون زبان باشه. بحث باید رو چیزای مهم‌تری باشه نه این چیزای حاشیه‌ای..
در هر صورت هم پست مفیدی بود و هم پست جذاب و قابل تٲملی..
خیلی ممنون.
آواتار
درود بر همگی. واژه صراط از واژه پارسی چینوت گرفته شده که باور ایرانیان باستان پلی میان در جهان بوده و این برگرفته از همون هست.
این حرف درست نیست. صراط از اسطراط سریانی گرفته شده که خود اون از strāta لاتین. صراط ربطی به چینوت نداره!
آواتار
صراط از چینوت گرفته شده مانند بسیاری دیگه از انگاره‌ های دینی اسلام که از زرتشتیان و مهرپرستان گرفته شده همانند پنج گاه نماز که در اسلام هم به همین گونه است و بسیاری نمونه‌های دیگه. چینوت یک انگاره دینی است و صراط هم هم‌ارز همونه. استراتا تنها همسانی آوایی داره اینجور نیست هر چیز هم‌آوایی پیدا کردید همریشه هم باشه. همچنین پیوند جهان ایرانی با عربی بیشتر از لاتین رومی با عربی بوده و اینکه واژه‌ای لاتین هم‌آوا پیدا کنین که وام‌واژه‌ای در زبان عربی باشه کمتر پیش میاد. خود زبان سریانی چون از زمان باستان آمیخته با فرهنگ ایرانی بوده واژگان بسیاری از زبانهای ایرانی وام گرفته
نه حرفت درست نیست صراط ربطی به جینوت نداره! و داستان‌بافی‌های ریشه‌شناسی عامیانه هم چیزی رو تغییر نمی‌ده. صراط همون طور که گفتم از استراتا می‌یاد.
من از رو شکمم حرف نمی‌زنم و برای حرفم از آرتور جفری منبع گذاشتم. یک منبع دیگه هم می‌دم، صفحه 36، A Very Short Introduction چاپ آکسفورد از مایکل کوک.

اول دو تا منبع آکادمیک چاپ شده از دانشگاه‌های معتبر جهان برای ادعات بده. انقدر داستان نباف.
آواتار
آنچه در کتاب «مایکل کوک» آمده هیچ منبعی ندارد.
صراط به روشنی برابر با چینوت است چراکه بجز نزدیکی اواشناختی، در هر دو جهان‌بینی زرتشتی و اسلام پلی است سرنوشت‌ساز در آخرت‌شناسی. اینکه شما «هیچ ربطی» نمی‌بینید بسیار شگفت‌انگیز و پرسش‌برانگیز است.

ناگفته نماند که بازگویی چندبارهٔ گزارهٔ «ریشه‌شناسی عامیانه» و پیوند به ویکیپدیا برچسب‌زنی جایگزین استدلال و از گونه‌های مغالطه بشمار می‌رود و سزاوار گفتگوی درست و سنجیده نیست. همچنین چنانکه در جای دیگر گفته‌ام آرتور جفری کارشناس زبانهای پارسی باستان و پهلوی و اوستایی نیست، روشن است که وی پیرو پژوهشهای خود در زبانهای سامی بیشتر در پی ریشه سامی برای واژه‌هاست .
اتفاقا همین چند روز پیش یوسف سعادت که دیگه متخصص ریشه‌ واژگان فارسیه پستی رو در توئیترش بازنشر کرد که می‌گفت صراط از واژه لاتین استرادا هست. ارجاع به سه تا مختصص کافیه یا سعادت هم مثل مایکل کوک و جفری نفهمیده صراط «به روشنی!» برابر چینوت هست!؟

ریشه‌شناسی عامیانه یعنی دقیقا همین حرفای «به روشنی» که خط دوم نوشته شده. برای همین بارها تکرار کردم در نظرات و این جا هم تکرارش می‌کنم. شما به جای این حرفا از یک منبع آکادمیک معتبر، ارجاع بده یه صراط برابر چینوت هست. من که از سه نفر برات آوردم.
ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
سرندیپیتی تنها نام شخصیت صورتی کارتون جزیرهٔ ناشناخته نیست؛ «serendipity» واژه‌ای انگلیسی با پیشینه ایرانیست که به یافته‌ای نیکو به صورت ناگهانی اشاره دارد. دست‌آوردی اتفاقی و مثبت که جوینده به دنبالش نبوده، اما به دستش آورده.
همان‌طور که بعضی آدم ها ناگهان خوشبخت می‌شوند، همان‌طور که شاید شما یک روز سرندیپیتی خود را بیابید.

پ.ن: واژه سرندیپیتی از واژه ایرانی سرندیپ ساخته شده. سرندیپ به معنای سریلانکایی است.


ذات متن برای خوانده شدن است. کپی بدون ذکر منبع مجاز می‌باشد.